Theo BSCKI Đỗ Thị Phương Nhung, viêm da dầu tiết bã rất dễ bị chẩn đoán nhầm với bệnh vảy nến, viêm da nhiễm corticoid hay trứng cá đỏ, dẫn đến người bệnh tự điều trị sai, gây biến chứng nặng.
BSCKI Đỗ Thị Phương Nhung (Phòng khám Da liễu Thăng Long) cho biết, làn da có ảnh hưởng rất lớn tới tính thẩm mỹ đối với mỗi người, đặc biệt là làn da ở mặt. Chính vì vậy những vấn đề liên quan đến da vẫn luôn được mọi người đặc biệt quan tâm.
Một trong những vấn đề về da gặp phải phổ biến nhất phải kể đến chính là viêm da tiết bã (viêm da dầu). Vậy viêm da dầu tiết bã là gì? Có gây nguy hiểm? Cách nào giúp điều trị dứt điểm, hiệu quả? Tất cả sẽ được chuyên gia giải đáp trong bài viết này.
Viêm da dầu tiết bã là gì?
Viêm da dầu tiết bã hay viêm da dầu là một bệnh da liễu khá thường gặp với khoảng 2 – 5% dân số thế giới mắc. Bệnh được đ.ánh giá là khó điều trị, thường dai dẳng và dễ tái phát. Hiểu được nguyên nhân, dấu hiệu và cách điều trị đúng là những nội dung vô cùng quan trọng để dứt điểm bệnh này.
Viêm da tiết bã là một bệnh lý da liễu có tính chất mãn tính, thường đặc trưng bởi tình trạng xuất hiện các mảng hồng ban bong tróc tại vùng da hay tiết bã nhờn như mũi má, mang tai, chân mày, da đầu hoặc vùng da trước ngực, vùng da lưng. Trong một số trường hợp, bệnh cũng có thể xuất hiện tại các vùng da dày và khô khác trên cơ thể.
Cũng giống như viêm da cơ địa, căn bệnh da liễu này có tính phổ biến, có thể gặp trên nhiều đối tượng. Bệnh này có thể khởi phát từ khi ở độ t.uổi nhũ nhi với đặc trưng da đầu có nhiều vảy (dân gian gọi là cứt trâu). Bệnh thường bùng phát mạnh hơn trong độ t.uổi từ 18 – 40 t.uổi (tỷ lệ nam giới mắc cao hơn). Bệnh hiếm khi gặp trong độ t.uổi thiếu niên, trước dậy thì và sau 40 t.uổi thì tỷ lệ mắc bệnh có xu hướng giảm đi và chỉ gặp ở nam.
Những triệu chứng khi mắc bệnh viêm da tiết bã
Như đã đề cập ở trên, tất cả mọi người đều có thể mắc viêm da tiết bã. Tuy nhiên, triệu chứng của viêm da dầu xuất hiện trên người bệnh không phải lúc nào cũng giống nhau. Đối với trẻ sơ sinh sẽ có sự khác biệt so với người trưởng thành.
Triệu chứng viêm da dầu trên trẻ sơ sinh
Đối với trẻ sơ sinh, tình trạng viêm da tiết bã thường xuất hiện ở phía trên đỉnh đầu. Dân gian thường gọi là “cứt trâu”. Thông thường, viêm da dầu chỉ xuất hiện ở trẻ trong vòng 3 tháng đầu đời và dần biến mất hẳn khi trẻ được 6 đến 12 tháng.
Biểu hiện của viêm da dầu thường là xuất hiện những mảng da dày, cứng bám chặt phía trên đỉnh đầu. Những mảng da này có thể là màu trắng, màu nâu hoặc màu đen phụ thuộc vào từng trẻ mắc phải. Khi mắc viêm da dầu, trẻ không cảm thấy ngứa ngáy, khó chịu. Hầu hết tình trạng bệnh lý này sẽ tự khỏi, không cần có sự can thiệp của thuốc và không tái phát lần thứ 2.
Triệu chứng viêm da dầu trên người trưởng thành
Đối với người trưởng thành, biểu hiện của bệnh viêm da tiết bã sẽ có sự thay đổi khác nhau. Viêm da dầu thường xuất hiện ở những vùng bã nhờn hoạt động mạnh như vùng chữ T trên gương mặt, vị trí sau tai, vùng da đầu, vùng trán…
Tại những vị trí mắc viêm da dầu, vùng da thường xuất hiện vết ửng đỏ, vảy khô và nhờn kết hợp. Nếu viêm da dầu xuất hiện ở trên những vị trí như phần ngực, lưng, rìa mái tóc thường sẽ có các đường viền màu đỏ tươi phân biệt với vùng da bình thường xung quanh.
Trong một số trường hợp, người bệnh sẽ cảm thấy ngứa tại vùng bị viêm. Tình trạng bệnh dễ tái phát thường xuyên. Nếu không được điều trị kịp thời bệnh sẽ trở nên mạn tính và biến chứng nguy hiểm hơn.
Nguyên nhân gây nên tình trạng viêm da dầu
Bệnh viêm da dầu xuất hiện do rất nhiều nguyên nhân. Tuy nhiên, nguyên nhân chính là do sự hoạt động và phát triển nấm men có tên khoa học là Malassezia. Khi gặp điều kiện thuận lợi, nấm men này hoạt động mạnh mẽ hơn đi cùng với những phản ứng bất thường của hệ miễn dịch. Từ đó xuất hiện tình trạng viêm da dầu. Bên cạnh đó, bệnh lý viêm da dầu còn xuất phát do một số nguyên khác, cụ thể như:
Lớp màng bảo vệ da
Trên da còn có sự tồn tại của lớp màng với tên gọi là lipid. Lớp màng này đóng vai trò là bảo vệ da khỏi sự tác động của các yếu tố nội và ngoại sinh. Khi thời tiết giao mùa, đặc biệt là mùa đông, da thường mất nước và trở nên khô ráp. Hàng rào bảo vệ này bị phá vỡ, tạo điều kiện thuận lợi cho các loại nấm phát triển. Đây chính là một trong những nguyên nhân gây nên tình trạng viêm da tiết bã.
Yếu tố di truyền
Theo nghiên cứu, tỷ lệ người có người thân mắc bệnh viêm da dầu sẽ có nguy cơ mắc bệnh cao hơn so với người khác. Khi tiến hành khảo sát người ta nhận thấy rất đông người mắc bệnh đã có người thân cũng từng mắc bệnh. Do vậy, có thể kết luận yếu tố di truyền cũng là nguyên nhân gây bệnh viêm da dầu.
Tình trạng da nhờn
Da dầu, nhờn là môi trường thích hợp cho các nấm men Malassezia sinh sôi và hoạt động. Khi loại vi nấm này hoạt động mạnh sẽ rất dễ dẫn tới tình trạng viêm da dầu. Chính vì vậy, những người có da dầu, nhờn thường dễ mắc bệnh hơn.
Người có hệ miễn dịch suy yếu
Bên cạnh những nguyên nhân trên thì những người có hệ miễn dịch suy yếu cũng là nguyên nhân dễ mắc bệnh. Trong đó, những người mắc bệnh như HIV, ung thư, nội tạng bị tổn thương,… thì tỷ lệ mắc viêm da dầu sẽ cao hơn.
Ngoài ra, việc sử dụng thuốc kháng sinh, thuốc có chứa thành phần gây kích ứng da… cũng có thể gây nên tình trạng viêm da dầu.
Bệnh viêm da tiết bã có tự hết không, có chữa được không?
Đó là câu hỏi được nhiều người tìm kiếm nhất hiện nay. Bản chất của bệnh viêm da dầu là một bệnh không có tính lây nhiễm nhưng nó thường tồn tại dai dẳng, dễ mắc lại nhiều lần. Đặc biệt, người có t.iền sử mắc bệnh lý về thần kinh hay có hệ miễn dịch suy yếu thì dễ mắc bệnh này hơn.
Việc điều trị bệnh viêm da tiết bã thường được đ.ánh giá là khá khó khăn và trường hợp bệnh tự hết là điều không thể có trong thực tế. Tình trạng bệnh nặng nhẹ thường sẽ phụ thuộc rất nhiều vào tình trạng sức khỏe, sức đề kháng và cơ địa của người bệnh.
Bệnh viêm da tiết bã có thể tái phát thành nhiều đợt, nhiều lần trong đời. Thông thường, mỗi đợt tái phát sẽ thường kéo dài trong vài tuần hoặc một vài tháng. Bệnh có xu hướng bùng phát và trầm trọng hơn khi thời tiết hanh khô, đặc biệt là trong mùa thu và mùa đông.
Theo các bác sĩ da liễu, vì viêm da tiết bã là một bệnh tự miễn của viêm da dị ứng, cơ thể người bệnh tự sản sinh ra lại các kháng thể để chống lại những tế bào có sẵn nên hiện nay chưa có thuốc đặc trị. Tuy nhiên, bệnh vẫn có thể được đẩy lùi, giải quyết được cơ bản các triệu chứng, phục hồi tình trạng da, ngăn chặn tái phát trong thời gian dài nếu được điều trị đúng cách và người bệnh tuân thủ các nguyên tắc trong sinh hoạt theo chỉ dẫn.
Cách điều trị viêm da tiết bã tận gốc
Việc chữa trị cần căn cứ trên từng trường hợp bệnh nhân cụ thể. Khi có các biểu hiện của bệnh thì bạn nên đến các cơ sở y tế để thăm khám, nhờ đó sẽ được các bác sĩ đưa ra phác đồ điều trị tốt nhất.
Thông thường, các bác sĩ sẽ chỉ định người bệnh sử dụng một số loại thuốc bôi, dầu gội đặc trị, kem dưỡng ẩm.
Cụ thể:
Các thuốc giúp có tác dụng giúp bong vảy da , loại bỏ các mảng vảy da dư thừa do viêm da tiết bã. Thông thường, trong thành phần của các loại thuốc này thường chứa acid salicylic, urea, acid lactic hoặc propylene glycol…
Một số loại thuốc có tác dụng kháng nấm tại chỗ , ví dụ như: Ketoconazol hoặc thuốc ciclopirox (chúng có thể được điều chế ở dạng kem bôi hoặc có trong dầu gội đầu chuyên dụng). Trường hợp một số chủng nấm Malassezia có thể kháng lại thuốc chống nấm thì cần thay thế bằng selenium sulfide hoặc kẽm pyrithion.
Thuốc giảm viêm: Thường sử dụng Corticosteroid (loại nhẹ) tại chỗ, sử dụng trong thời gian tối đa 3 tuần. Corticosteroid có thể giúp ích trong giai đoạn bệnh viêm da tiết bã bùng phát mạnh.
Thuốc có tác dụng ức chế calcineurin tại chỗ: Ví dụ mỡ tacrolimus hoặc kem pimecrolimus. Thường được chỉ định khi cần dùng ở vùng da mặt do những thuốc này thường ít tác dụng phụ hơn.
Thuốc tetracyclin, itraconazole dùng đường uống, một số loại kháng sinh khác: Được chỉ định nếu trường hợp bệnh nặng.
Khi thấy dấu hiệu của bệnh viêm da tiết bã, bạn cần nhanh chóng tới các cơ sở uy tín để được thăm khám kịp thời. Tại đây, bác sĩ sẽ xác định tình trạng bệnh của từng người. Từ đó đưa ra phương hướng điều trị tốt nhất dành cho người bệnh. Tuyệt đối bạn không nên thực hiện theo các bài thuốc truyền miệng hoặc thuốc tự chế tại nhà chưa qua kiểm chứng khoa học. Bởi những phương thuốc này không chỉ không thể chữa bệnh mà còn có nguy cơ khiến cho bệnh trở nên nặng và khó điều trị hơn.
Như vậy, mặc dù viêm da tiết bã không gây ảnh hưởng quá nhiều tới sức khỏe người mắc. Tuy nhiên, những ảnh hưởng của bệnh về thẩm mỹ người mắc là điều không thể bỏ qua. Chính vì vậy, khi mắc bệnh, bạn cần thực hiện theo đúng hướng dẫn của bác sĩ để nâng cao khả năng điều trị dứt điểm bệnh. Hạn chế tối đa việc bệnh tái phát nhiều lần gây ảnh hưởng không tốt tới cuộc sống.
Bác sĩ da liễu cảnh báo bệnh về da rất dễ tái phát khi trời trở lạnh, dù trẻ hay già cũng đều khó tránh!
BSCKI Đỗ Thị Phương Nhung khẳng định, viêm da cơ địa có tiến triển dai dẳng, mãn tính và đặc biệt dễ tái phát, nhất là vào thời điểm trời chuyển lạnh hiện nay.
Theo BSCKI Đỗ Thị Phương Nhung (Phòng khám Da liễu Thăng Long), viêm da cơ địa (chàm thể tạng) là một trong những dạng lâm sàng của bệnh chàm (eczema). Đây là tình trạng viêm da mãn tính, có tiến triển dai dẳng, mãn tính và dễ tái phát. Bệnh có xu hướng khởi phát sớm trong những năm đầu đời (chủ yếu ảnh hưởng đến trẻ từ 2 tháng đến 2 t.uổi) và có đến 50% trường hợp thuyên giảm khi trưởng thành.
Điều đáng nói, viêm da cơ địa là bệnh về da rất dễ tái phát vào mùa lạnh. Vào giai đoạn thời tiết hiện nay cần phải đề phòng, nhanh chóng phát hiện và điều trị kịp thời, tránh khó chịu, bất tiện trong sinh hoạt và cuộc sống.
Viêm da cơ địa (chàm thể tạng) là một trong những dạng lâm sàng của bệnh chàm (eczema).
Viêm da cơ địa có những triệu chứng điển hình nào?
Triệu chứng điển hình của bệnh là xuất hiện các ban da có màu hồng đỏ, da dày sừng, ngứa ngáy và khô ráp. Biểu hiện lâm sàng của viêm da cơ địa là hệ quả do sự tăng sinh quá mức của kháng nguyên IgE trong huyết tương. Nguyên nhân sâu xa gây ra bệnh lý này chưa được xác định chính xác. Tuy nhiên qua một số nghiên cứu, các chuyên gia nhận thấy bệnh có liên hệ mật thiết đến yếu tố cơ địa.
Mặc dù có tính chất dai dẳng và chưa thể điều trị hoàn toàn nhưng viêm da cơ địa là bệnh da liễu lành tính, chủ yếu gây thương tổn ngoài da và hầu như không ảnh hưởng đến sức khỏe. Tuy nhiên ngoài tổn thương da, bệnh đi kèm với triệu chứng ngứa ngáy âm ỉ đến dữ dội gây ảnh hưởng không nhỏ đến giấc ngủ và chất lượng cuộc sống của bệnh nhân.
Nhận biết viêm da cơ địa qua từng giai đoạn
Tương tự như các thể chàm khác, viêm da cơ địa phát triển qua 2 giai đoạn chính là cấp tính và mãn tính. Thực tế, bệnh còn phát triển ở giai đoạn bán cấp nhưng thời gian tiến triển ngắn và triệu chứng không điển hình nên ít khi được đề cập. Ở từng giai đoạn phát triển, bệnh có biểu hiện lâm sàng, đặc điểm và cách điều trị hoàn toàn khác nhau.
1. Giai đoạn cấp tính
Viêm da cơ địa ở giai đoạn cấp thường bùng phát triệu chứng đột ngột và diễn tiến nhanh, tổn thương xuất hiện chủ yếu ở vùng da mặt (trán, má, cằm). Trong một số trường hợp, thương tổn cũng có thể lan rộng ra chi trên và toàn bộ thân mình.
Các dấu hiệu nhận biết viêm da cơ địa ở giai đoạn cấp tính:
– Xuất hiện đám tổn thương có màu hồng/ đỏ trên vùng da lành. Đám tổn thương thường có hình móng ngực, hình tròn và thường không có ranh giới rõ ràng so với vùng da xung quanh.
– Ở một số ít trường, da không xuất hiện đám đỏ mà khởi phát từng đám sẩn nhỏ khu trú ở vùng mặt.
– Sau một thời gian, bề mặt vùng da tổn thương nổi các nốt mụn nước li ti, không có vảy da và tiết dịch nhẹ.
– Hiện tượng tiết dịch xảy ra trong vài ngày đến vài tuần khiến da phù nề, đau nhức, ngứa ngáy và xuất hiện các vảy tiết (do dịch khô lại).
– Nếu xuất hiện bội nhiễm, vùng da tổn thương có dấu hiệu đỏ rát, sưng nóng, đau nhức, nổi mụn mủ nhỏ và đóng vảy tiết màu vàng.
Tình trạng nổi mụn nước, rỉ dịch và đóng vảy lặp đi lặp lại trong một thời gian nhất định. Sau đó, bệnh sẽ chuyển sang giai đoạn bán cấp với các triệu chứng không điển hình như da khô lại, hơi đỏ và hoàn toàn không tiết dịch hay phù nề.
2. Giai đoạn mãn tính
Viêm da cơ địa ở giai đoạn mãn tính có tiến triển dai dẳng hơn so với giai đoạn cấp. Ở giai đoạn này, bệnh khởi phát các triệu chứng rất điển hình và dễ nhận biết.
Theo thời gian, vùng da tổn thương có xu hướng liken hóa do tác động cơ học của thói quen chà xát, cào gãi và ma sát với quần áo.
Viêm da cơ địa mãn tính đặc trưng bởi tổn thương da khô ráp, nứt nẻ và dày sừng.
Các triệu chứng nhận biết viêm da cơ địa ở giai đoạn mãn tính:
– Vùng da tổn thương có màu đỏ hoặc đỏ sẫm đi kèm với hiện tượng dày sừng và khô ráp.
– Ở giai đoạn mãn tính, tổn thương da có ranh giới rõ ràng so với những vùng da lành.
– Theo thời gian, vùng da tổn thương có xu hướng liken hóa do tác động cơ học của thói quen chà xát, cào gãi và ma sát với quần áo. Liken hóa đặc trưng bởi tổn thương da tăng sinh tế bào sừng, da khô ráp, xuất hiện các vết nứt và c.hảy m.áu
– Trong giai đoạn mãn tính, viêm da cơ địa chủ yếu ảnh hưởng đến những vùng da có nếp nhăn như vùng gấp ở tay, vùng da ở cùi chỏ, bàn chân, bàn tay…
Viêm da cơ địa mãn tính có tính chất dai dẳng và dễ tái phát. Tổn thương da đi kèm với tình trạng ngứa ngáy (chiếm hơn 98%) và đau rát. Tình trạng ngứa dai dẳng kích thích phản ứng gãi, cào tạo nên vòng xoắn bệnh (ngứa – gãi – tổn thương da nặng hơn – gây ngứa dữ dội).
Viêm da cơ địa thường đi kèm với các vấn đề sức khỏe có liên quan đến yếu tố dị ứng như mề đay, sẩn ngứa, viêm mũi dị ứng, viêm xoang dị ứng và hen phế quản.
Nguyên nhân gây bệnh viêm da cơ địa
Mặc dù là bệnh da lành tính nhưng viêm da cơ địa có cơ chế rất phức tạp. Hiện nay, các nhà khoa học vẫn chưa thể tìm ra nguyên nhân chính xác gây ra bệnh lý này.
Tuy nhiên qua nghiên cứu về di truyền và mô bệnh học, viêm da cơ địa được xác định là có liên quan đến yếu tố sau:
Viêm da cơ địa ảnh hưởng chủ yếu đến trẻ nhỏ và có xu hướng tự thuyên giảm khi trưởng thành.
– Yếu tố gia đình.
– Cơ địa nhạy cảm (có liên quan đến nhiễm sắc thể).
– Chức năng bảo vệ da suy giảm (do thiếu hụt filaggrin trong lớp thượng bì).
Các triệu chứng của viêm da cơ địa có thể bùng phát hoặc trầm trọng hơn khi có những yếu tố thuận lợi như:
– Nhiễm tụ cầu – đặc biệt là tụ cầu vàng Staphylococcus aureus.
– Thức ăn dị ứng.
– Căng thẳng thần kinh, xúc động quá mức.
– Mắc các bệnh lý về tuyến giáp.
– Rối loạn k.inh n.guyệt.
– Tiếp xúc với chất len dạ.
– Thời tiết thay đổi.
– Độ t.uổi còn nhỏ (dưới 6 t.uổi).
Thực tế cho thấy, viêm da cơ địa ảnh hưởng chủ yếu đến trẻ nhỏ và có xu hướng tự thuyên giảm khi trưởng thành. Ở người lớn, tổn thương da thường phát triển ở giai đoạn mãn tính và có triệu chứng nhẹ hơn so với trẻ nhỏ. Một số giả thuyết cho rằng, mức độ ảnh hưởng của bệnh nhẹ hơn ở người trưởng thành là do chức năng miễn dịch đã phát triển hoàn chỉnh.
Viêm da cơ địa tái phát – Giải pháp phòng ngừa
Các biện pháp y tế chỉ có thể kiểm soát các biểu hiện lâm sàng của viêm da cơ địa. Do đó, bệnh nhân nên thực hiện đồng thời với các biện pháp chăm sóc để hỗ trợ quá trình điều trị và giảm thiểu nguy cơ bệnh tái phát. Cụ thể như sau:
– Dưỡng ẩm cho da 2 – 4 lần/ ngày bằng các sản phẩm có công thức an toàn, lành tính và không chứa chất kích thích.
– Tránh tiếp xúc với các yếu tố kích ứng, dị ứng như len dạ, phấn hoa, nấm mốc…
– Cải thiện sức khỏe tổng thể
– Kiểm soát stress, rối loạn nội tiết.
– Nên tắm nước ấm để làm mềm da, giảm ngứa và loại bỏ vảy bong. Tránh tắm nước quá nóng vì có thể khiến da mất độ ẩm và khô căng quá mức.
Viêm da cơ địa là bệnh ngoài da thường gặp. Bệnh có tính chất dai dẳng, mãn tính, dễ tái phát và ảnh hưởng không nhỏ đến chất lượng cuộc sống. Vì vậy, bệnh nhân nên tuân thủ điều trị theo hướng dẫn và xây dựng lối sống lành mạnh để kiểm soát thương tổn da, giảm biến chứng và ngăn ngừa bệnh tái phát. Những phác đồ điều trị hiện nay cần được cá thể hóa (phù hợp với từng người) nên lựa chọn tốt nhất vẫn là các bác sĩ có nhiều kinh nghiệm và ở các đơn vị y tế đủ uy tín.
