Đột quỵ hay tai biến mạch m.áu não là tình trạng y tế nghiêm trọng đe dọa tính mạng của người mắc.
Tổ chức Y tế Thế giới thống kê đột quỵ là nguyên nhân gây t.ử v.ong đứng hàng thứ 3 sau bệnh lý tim mạch và ung thư. Việt Nam mỗi năm có thêm 200.000 người mắc, 104.000 ca t.ử v.ong vì nguyên nhân này.
Các cơn đột quỵ thường đến bất ngờ, dễ gây t.ử v.ong nếu nạn nhân không được cấp cứu kịp thời. Theo Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh Mỹ (CDC), 2 nguyên nhân chính dẫn đến đột quỵ là thiếu m.áu cục bộ và xuất huyết.
Trong đó, thiếu m.áu cục bộ là nguyên do của 85% các trường hợp. Đây là trường hợp xảy ra khi các cục m.áu đông gây tắc động mạch, gián đoạn quá trình đưa m.áu lên não. Nó xảy ra khi chất béo lắng đọng trong động mạch vỡ ra và di chuyển đến não hoặc lưu lượng m.áu kém do nhịp tim không đều, tạo thành các cục m.áu đông.
Đột quỵ có thể xảy ra ở bất kỳ độ t.uổi, giới tính, nhóm người nào. Ảnh: Freepik.
Nhóm người có nguy cơ cao
Theo Hopkins Medicine , bất kể độ t.uổi, giới tính nào cũng có nguy cơ bị đột quỵ. Tuy nhiên, khả năng đó tăng dần nếu chúng ta nằm trong nhóm nguy cơ cao.
Người bị cao huyết áp
Huyết áp từ 140/90 có thể gây hỏng động mạch cung cấp m.áu lên não. Người bị huyết áp cao còn dễ bị các bệnh về mạch m.áu, tim, não. Bệnh có thể dẫn đến những khiếm khuyết, hình dạng bất thường trong mạch m.áu. Chỉ cần sự thay đổi huyết áp lớn, các mạch m.áu – vốn đã bị tổn thương – sẽ vỡ ra, gây nên các cơn đột quỵ bất ngờ.
Người bị bệnh tim
Đây là nhóm có nguy cơ cao thứ 2 trong số những người dễ bị đột quỵ. Một số bệnh lý về tim mạch gồm có rung nhĩ, nhồi m.áu cơ tim, suy tim… Đây cũng nguyên nhân gây t.ử v.ong hàng đầu cho những người sống sót sau cơn đột quỵ.
Tiểu đường
Đái tháo đường là bệnh mạn tính và diễn tiến âm thầm. Điều nguy hiểm nhất của bệnh nhân mắc tiểu đường đó là các biến chứng tim mạch, tổn thương dây thần kinh, mắt, thận…
Mạch m.áu của bệnh nhân tiểu đường dễ bị tổn thương, khiến nguy cơ đột quỵ ở những người này cao gấp 2-4 lần so với nhóm bình thường.
Người có t.iền sử bị thiếu m.áu cục bộ thoáng qua
Các cơn thiếu m.áu cục bộ thoáng qua (TIAs) còn được gọi là đột quỵ ngắn. Bệnh nhân có triệu chứng như đột quỵ nhưng không kéo dài. TIAs đặc trưng bởi các cơn đột quỵ nhỏ kéo dài vài phút đến 24 giờ do nơi cấp m.áu lên não tạm thời bị gián đoạn. Tình trạng này không gây ảnh hưởng nghiêm trọng ngay khi nó xảy ra nhưng lâu dài, nó là dấu hiệu cảnh báo các cơn đột quỵ trong tương lai.
Những người có t.iền sử bị thiếu m.áu cục bộ thoáng qua có nguy cơ đột quỵ cao gấp 10 lần so với nhóm còn lại.
Các cơn thiếu m.áu thoáng qua là cảnh báo nguy cơ bị đột quỵ trong tương lai. Ảnh: Freepik.
Cholesterol trong m.áu cao
Cholesterol cao là thủ phạm hủy hoại các lớp áp trong của mạch m.áu khắp cơ thể, đặc biệt ở tim, não. Mức Cholesterol cao cũng gây xơ cứng động mạch do tích tụ mảng bám, tăng nguy cơ m.áu bị đóng cục, cản trở việc cung cấp m.áu lên não.
Người nghiện t.huốc l.á, rượu bia
Hút thuốc đã được chứng minh là thủ phạm khiến các cơn đột quỵ dễ ghé thăm bạn. Một nghiên cứu cho thấy nhóm hút t.huốc l.á dưới 11 điếu/ngày có khả năng bị đột quỵ cao gấp 46% so với người không hút. Nếu một người hút 2 gói thuốc/ngày, nguy cơ bị đột quỵ cao gấp 5 lần.
Tương tự, những người uống hơn 2 ly rượu/ngày sẽ làm tăng huyết áp và dễ dẫn tới tai biến mạch m.áu não.
Lạm dụng thuốc
Lạm dụng các thuốc tiêm tĩnh mạch dễ khiến cơ thể hình thành các cục m.áu đông. Cocaine và chất kích thích tiêm thẳng vào mạch m.áu dễ gây đau tim, sốc phản vệ, đột quỵ.
Gia đình có t.iền sử bị đột quỵ
Nếu gia đình có người thân từng bị đột quỵ, nguy cơ gặp tình trạng này của bạn cao hơn nhóm còn lại. Ngoài ra, nếu đã từng bị các cơn tai biến mạch m.áu não, khả năng tái phát rất dễ.
Đột quỵ cũng thường xảy ra ở nam giới hơn. Tuy nhiên, tỷ lệ nữ giới t.ử v.ong vì tình trạng này nhiều hơn nam. Từ t.uổi 55 trở đi, cứ sau 10 năm, khả năng bị đột quỵ của một người tăng gấp đôi.
Nguyên tắc F.A.S.T nhận biết người bị đột quỵ. Đồ họa: Fluidfirstaid.
Dấu hiệu nhận biết người bị đột quỵ
Nhận biết sớm người bị đột quỵ và xử trí kịp thời là chìa khóa then chốt cứu sống nạn nhân. CDC khuyến cáo cách phát hiện người bị đột quỵ dựa trên nguyên tắc F.A.S.T.
Khuôn mặt (Face): Yêu cầu người đó mỉm cười. Miệng của người bị đột quỵ thường lệch sang một bên, nếp nhăn mũi – má mờ, mắt sụp. Một số bệnh nhân bị liệt cơ mặt, không thể cười hoặc cử động miệng bình thường.
Cánh tay (Arm): Yêu cầu người đó giơ cả hai cánh tay lên cao. Người bị đột quỵ thường không thể nhấc cả hai tay lên do yếu, liệt cơ tay.
Lời nói (Speech): Biểu hiện thứ 3 của người bị đột quỵ đó là rối loạn ngôn ngữ, nói khó, nói lắp. Do đó, chúng ta có thể kiểm tra bằng cách yêu cầu người đó lặp lại một cụm từ đơn giản.
Thời điểm (Time): Khi gặp những triệu chứng trên, cần gọi cấp cứu ngay. Người bệnh cần ghi nhớ thời điểm phát bệnh để thông báo với nhân viên y tế.
Để giảm thiểu nguy cơ đột quỵ, các chuyên gia khuyên chúng ta nên có chế độ ăn lành mạnh, khoa học; tập luyện thể thao thường xuyên; kiêng chất kích thích. Đột quỵ là bệnh có khả năng tái phát cao. Do đó, mỗi người cần chú ý những thay đổi của sức khỏe, thường xuyên kiểm tra cơ thể theo nguyên tắc F.A.S.T nhằm phát hiện bệnh kịp thời.
Thiền 15 phút mỗi ngày có thể giúp kéo dài t.uổi thọ
Thiền là một cách rất hiệu quả để tránh t.ử v.ong sớm do các bệnh lý tim mạch. Các nhà khoa học cho biết.
Vào mùa lạnh, mọi người thường ngại vận động, kết hợp với đại dịch COVID-19 khiến nhiều người không muốn đi ra ngoài. Việc giảm hoạt động thể chất này ảnh hưởng xấu đến cơ thể. Các chuyên gia khuyên bạn nên tham gia vào thiền định – chỉ 15 phút hoạt động mỗi ngày có thể kéo dài t.uổi thọ.
Các chuyên gia từ Quỹ Tim mạch Anh (BHF) đã tiến hành nghiên cứu với sự tham gia của 201 người bị bệnh tim mạch vành. Sau khi quan sát những người tham gia trong 5 năm, các tác giả kết luận rằng, 15 phút thiền định hàng ngày giúp những người bị bệnh tim mạch vành giảm 48% nguy cơ t.ử v.ong do đau tim và đột quỵ. Những người tham gia thiền định có huyết áp và mức độ căng thẳng trong cơ thể thấp hơn.
Một nghiên cứu khác có sự tham gia của 42 người, với t.uổi trung bình là 56, được chia ngẫu nhiên thành hai nhóm. Nhóm 1 tham gia các lớp thiền trong tám tuần, và nhóm 2 nghe các bài giảng về các phương pháp thúc đẩy sức khỏe tim mạch khác nhau. Kết quả, ở nhóm người tham gia thiền định vào tuần thứ 8, các chỉ số huyết áp thấp hơn đáng kể so với nhóm nghe giảng.
Xu hướng tương tự cũng được quan sát khi bắt đầu bước sang tuần thứ 20. Các nhà nghiên cứu tin rằng thực hành thiền định hàng ngày là cần thiết để có được những thay đổi tích cực đáng kể đối với sức khỏe của tim và mạch m.áu.
Hiệp hội Đột quỵ Hoa Kỳ khuyến nghị, những người trên 40 t.uổi nên thực hành thiền định. Vì ở độ t.uổi này, nguy cơ phát triển chứng phình động mạch tăng lên (các khu vực mạch m.áu bị suy yếu bắt đầu phình ra dưới ảnh hưởng của huyết áp cao). Nếu chứng phình động mạch không chịu được áp lực và bị vỡ, điều này có thể dẫn đến những hậu quả đe dọa tính mạng, chẳng hạn như đột quỵ xuất huyết.
Theo các nhà khoa học, huyết áp cao là nguyên nhân chính gây vỡ túi phình, và sự gia tăng của nó có thể do cảm xúc mạnh và tức giận. Các buổi thiền là một trong những cách đơn giản giúp quản lý, tránh các các cảm xúc tiêu cực.
